Fab. 83
Het Wolfyzer
Lange schaper had een' Hond,
Slecht, zeer slecht de kudden wachtend';
Meer naer eigen voordeel trachtend',
Dan naer trouw in 't pligtverbond:
Menig lekker brokje sluikend',
Steeds al snuflend' en al ruikend',
Liep hy veel door bosch en veld.
Nu, daer was een' knip gesteld,
Eene knip met yz'ren prangen,
Om er wolven in te vangen.
Als de geur der schapenham,
't Lokaes, hem in 't neusgat kwam,
Dan kon niets zyn' drift beteug'len:
Lust bezielt hem, geeft hem vleug'len,
En de fielt, in een, twee, dry,
Was er daedlyk aen en by.
't Yzer sprong, wiens scherpe tanden
Nepen door zyne ingewanden;
En al huilend' riep de Hond:
'Hemel! help! ik ben gewond!
Ach! ik sterf! wee my! o herder!
Red my! nooit loop ik meer verder
Dan 't bereik van uwen staf!' -
Maer de snoeper vond zyn graf
Waer hy lust en vreugd ging zoeken;
Elk moest zyn bestaen vervloeken.
Wie een wolvenleven leeft,
Wolvendood te vreezen heeft.
Fab. 84
De Pligtige Hond
Weet gy het nieuws! myn lieve broeder!
Mouflar, die steeds ons voorenstond!
Der wolven schrik, de vreugd des herders, onze hoeder,
Mouflar, die weêrgâlooze Hond!
Mouflar, het voorbeeld aller Honden,
Heeft 't zwarte Lammetjen en zyne moêr verslonden,
Heeft zelfs, in zynen toorn, den herder aengegaen!
Wie kon ooit zulken schelm in dien Mouflar beschouwen!
Maer, zou dit waer zyn? - Ja, en twyfel er niet aen. -
Is 't zoo, ô groote goôn! op wien zich dan vertrouwen!
Zoo spraken, in de beemd, twee Schapen met elkaêr.
Mouflar was pligtig, ja, het was maer al te waer:
Op heeter daed gevat, moest hy zyn' straf verwachten.
De meester wilde, dat een spoedig regtsgeding
De Honden leeren zou, gestaêg hunn' pligt betrachten,
En eeuwig schrikken deed voor moord en plondering.
Één enk'le dag verliep; en 't pleit was afgeloopen.
Getuigen waren er met hoopen;
Elk tygde alléén Mouflar 't drievoudig misdaed aen;
Elk sprak het zelfde woord, vergaderd of gescheiden;
Hy moest de doodstraf ondergaen.
Men zag, voor zynen kop, het moordend lood bereiden;
Ter plaets des misdryfs, wierd het heele hof weldra
Genood en uitgedaegd; dáér moest hy eerloos sneven...
Elk heeft er zich naertoe begeven;
De teed're Lammetjes verzochten zyn' genâ;
Vergeefs... Men plaetst hen om het halsgeregt te aenschouwen:
De Honden scharen er zich rond,
Neêrslagtig, stil en doodsch? met de ooren naer den grond:
Al kennen zy zyn'schuld, toch moet zyn' dood hun rouwen.
Het offer van de wraek en wordt niet lang verbeid:
Mouflar verschynt, geboeid, door herders aengeleid;
Eerst heft hy hemelwaerts zyn' natbekretene oogen,
En doet zyn' makkers dan de laetste pligtbetoogen:
O gy! zegt hy, die ik,
In dezen oogenblik,
Niet meer, als wel voorheên, durf vrienden, broeders, heeten!
Ziet, waer een snoode drift, helaes! my heeft gebragt!
Ik wierd alom bemind, geliefkoosd en geacht;
Ik had sinds negen jaer, getrouw myn' pligt gekweten;
Eene enk'le struikeling!... en... hemel! hemel! ach!
Aenhoort myn' gruweldaên... Met 't krieken van den dag,
Alléén, by 't donker woud, waer ik de kudden wachtte,
Een Wolf komt, en ontvoert een Lammetje uit de kooi;
't Welk hy, op zynen weg, in schuldloos bloed versmachtte.
Ik loop, 'k bereik hem haest; de Wolf verlaet zyn' prooi,
En valt my hevig aen. Terstond velde ik hem neder,
En doodde hem ter plaets. Tot híér, was alles wel,
Maer, ach! de honger, wreede eetlust, dwong my fel,
'k Aenzag 't bebloede lam... 'k zag af... 'k aenzag het weder.
Ik wankel... ik bedenk... en eindlyk... 'k durf bestaen,
Een' tand, een' boozen tand in 't lillend vleesch te slaen!
Ziet dáér de onzaelge kiem van al myne yslykheden.
Terwyl ik at, de moêr komt bleetend' toegetreden;
Zy ziet haer' zuigeling verscheurd! haer droef gehuil
Ontroert my... Hemel! 'k dacht myn' reeds bebloede muil
Te moeten wasschen in het bloed der arme moeder!
Zy kon my deren, als getuige van myn kwaed.
Ik viel haer woedende aen, vervoerd door angst en haet;
Dan overraste my des meesters schapenhoeder.
Nu eerstmael doof aen zyne stem,
Wanhopig, wierp ik my op hem!
Maer, hemel! 'k zag my haest aen ketens vastgeklonken!...
Híér ben ik om de straf der boozen te ondergaen;
Denkt, als gy 't gloeijend schroot hoort door myn' hersens ronken,
Dat 't misdryf, niet gestut, baert yslyke euveldaên.
Op den verkeerden weg één enk'len voet te stellen,
Leidt vaek ten afgrond, doemt ter hellen.
Fab. 85
De Watersnep
Twee kwanten saêm op wandeling,
Zeer kiesch, op lekkerny gebeten,
Des avonds in eene afspanning,
Verlangden watersneppen te eten.
De keukenmeid zond zoo terstond,
By al de hoenderkoopers rond,
En men vond enkelyk maer ééne Snep voorhanden.
Daer men nu reeds aen tafel zat,
En tamelyk wel geëten had;
Besloten onze lekkertanden,
Naerdien er maer één Snepje was,
Dat híér geen deelen kwam van pas;
Dat het voor het onbyt beschikt moest zyn van dezen,
Die, na 't verloopen van den nacht,
Den schoonsten droom had in 't gedacht.
Elk wordt zyn' kamer aengewezen,
En men gaet slapen. - Vriend Gustaef komt 's morgens af,
Die dadelyk bevelen gaf
Van hem den vogel te bereiden;
En die verstrekt hem tot onbyt.
Daerna liet zich Adolf niet langer meer verbeiden.
Hy groet zyn' medemaet, en toont zich hoogst verblyd.
'Gy weet,' zegt hy, 'Gustaef, wat gist'ren wierd beschoren?
'Ik win! gy hebt de Snep verloren!
'Ik heb, in eenen droom, gezien
'Een' koor van engelen, door wien
'Ik my, met prael en vreugd, zag naer den hemel dragen.
'Geloof my, vriend Gustaef, dit zag ik inderdaed.
'Gy hebt gelyk,' zegt hem zyn maet;
Ik heb het ook gezien, ik merkte uw groot behagen,
En nimmer wachtte ik u híér weêr:
Daerom, vergeef het my, mynheer,
Uw droom heeft u en my verraden,
Ik heb alrêe de Snep doen braden:
Geloof my, zy was wonder goed.'
Zoo wierd de huich'lary met huich'lary ontmoet.
Fab. 86
De Koei
Eene Koei, nog jong, maer mager,
Wierd by Jaek den olieslager,
Over jaer, op stal gezet.
Blaertje wierd er dik en vet,
En hoe niet?... De lynzaedkoeken
Waren dáér niet ver te zoeken;
En het meel, dat men er gaf,
Stoof, als bloem, den molen af.
Dáér vond Blaertje niet te klagen,
En het leefde er vol behagen,
Stil, gedwee, bemind van elk,
Om zyn' boter, room en melk.
Als de hooityd was verschenen,
Ieder dreef zyn' koeijen henen
Naer eene algemeene weid',
Die zich langs de Schelde spreidt.
Jaek had ook zyn' Koei ontbonden,
Met de bende meêgezonden,
Om te deelen in het gras,
Waerin elk geregtigd was.
Blaertje, ziende zoo veel' koeijen,
En zoo jeugdig nagras groeijen,
Van Bossuyt tot aen Helkin,
Was verheugd van hert en zin;
't Hoorde zynen lof verkonden,
Lof door arglist uitgevonden:
Men verhief zyn glanzend vel,
En regtmatig lyfsgestel.
Blaertje, stoffende op zyn zegen,
Op zyn' Baes, hem hoogst genegen,
Op zyn strooisel, stal en kost,
Wierd door de oude Bonterost*
Doodsch venyn in 't hert gesteken:
'Zwyg,' (riep zy,) 'houd op van spreken;
Gy zult pryzen uwen baes!
My verveelt zulk zot geraes!
Alle bazen zyn toch dieven,
Die zich spyzen en gerieven
Met hetgeen ons toebehoort.'
'Dieven!... wel! wat leelyk woord!'
(Zeide Blaertje,) 'gansch verslagen:
En waerom? mag ik dit vragen?' –
*Naem van eene rosbonte koei.
'Dieven! ja, ik zeg het nog!
Grooter' schelmen zyn er toch
Op de wereld niet te vinden!
Zien wy ons veeltyds niet binden
In een' engen vuilen stal?...
En daermede is het niet al:
Van onz' huid, getouwd, geslagen,
Ziet men schoenen, leerzen dragen;
Onze hoornen, been en haer,
't Strekt hun al tot koopmanswaer.
Wreed zien we onze regten hind'ren....
Zeg, waer zyn de beide kind'ren,
Die gy reeds ter wereld bragt?
In tien jaer, ik had er acht!
En wat is hun wedervaren?...
Die ontaerde moordenaren
Sneden hun den roeper af!
Roept dit niet naer wraek en straf?
Zy verscheurden met de tanden
't Jonge vleesch en ingewanden;
En de melk, voor 't kalf beschikt,
Heeft zyn moorder ingeslikt.'
Om die redens te weêrleggen,
Blaertje wist niet meer wat zeggen;
Het kreeg grillen in den kop,
En, des avonds, met één schop,
Wierd het melkvat omgeslagen,
Er was niets naer huis te dragen.
Deze reis, 't verging nog wel. -
's And'ren dags, een erger spel
Wierd beraemd en ondernomen:
Sieska*, in den stal gekomen,
Op den melkstoel nauw geplaetst,
Wierd op 't wreedst ten grond gekaetst,
Lag te bloeden en te huilen.
Straks zag Blaertje zich verruilen,
Tegen Bles, des slagters koe,
Die by Jaek, nu bly te moê,
Erft den besten aller stallen;
En Blaertje is onder 't mes des slagters neêrgevallen.
Hoe heilzaem is niet de eenzaemheid!
Gezelschap heeft er veel verleid!
Oproerstokers, vredestoorders,
Eereschenders, zielenmoorders
Braken woorden vol venyn,
Waervan velen 't offer zyn.
Lieve jeugd! leen nimmer de ooren
Aen redenaers die deugd, gemoed of vrede stooren.
*Naem der meid die gewoon was de koei te verzorgen en te melken.
Fab. 87
De Oester
Eene Oester is een' fyne beet,
Zoo menig heer en burger weet;
Twee Katten zagen eene stranden.
Zy scherpten beide hunne tanden,
En zy betwistten ze aen elkaêr.
Zy vochten dat het kattenhaer
Langs strand en duinen stoof. - Een Aep treedt stiltjes nader,
En biedt zich daedlyk aen als rader;
Verneemt naer de oorzaek van 't geschil,
En zegt: 'Waerom getwist? ik wil
Op uwe zaek myn oordeel vellen;
Ligt zal ik u te vrede stellen:
Dit voorwerp uwer razerny,
Die Oester, geeft die híér,' zegt hy;
En onverwyld wringt hy die open.
Met een, is visch en zap ambtshalven uitgezopen:
'Ziet dáér,' zegt regter Aep, 'partyen, elk uw deel.'
Elk kreeg een' yd'le schelp. Híér eindigde 't krakeel.
Twist en onvrêe moet gy vlieden.
Geen regterlyk vervolg voor eene beuzeling:
Want men ziet menigmael geschieden,
Dat de uitkomst van een regtsgeding
Partyen beide luttel baten:
Dat raders, pleiters, magistraten,
Vertrekken met den besten buit,
Dien 't voorwerp van 't geding besluit.
Fab. 88
Adolf en de Vogel
Och! hoe lang zyn toch de nachten
Die men slapeloos verslyt?
Al myn' zinnen en gedachten
Zyn myn' vogel toegewyd.
Als de zon met hare lonken
't Daglicht in myn' kamer bragt;
Was ik reeds het bed ontzonken,
Voor myn' Vogel die my wacht.
Maer, wat wilt hy heden maken?
Wilt hy slapen tot den noen?
Beestje! 'k moet u toch ontwaken!
Kom! ei kom! geef my een zoen!...
Maer, o hemel! moeder! moeder!
Vader! ach! myn Cysje is dood!
Dood!... Waer blyft gy, lieve broeder!
Hemel! zuster! zult ge in nood
Niet uw droevig broêrtje helpen?
Maer, helaes! wat hulp! wat baet!
Wee! - Wie kan myn' droefheid stelpen!
Cysje lief! ach! 't is te laet!
Gy zyt dood! uw' vlerkjes hangen,
En uw magtloos kopje knikt.
Het is dood!... Waer blyft gy, zangen!
't Beestje heeft vaek myn hert verkwikt!
't Zal myne ooren niet meer streelen!
Niet meer eten uit myn' hand!
't Zal zyn deuntje niet meer kwelen!
Ach! myn schat! myn dierb're pand!
Ik, die u zoo teêr beminde!
Gy, die my een' liefde boodt,
Die ik nimmer wedervinde!
Lieve Cysje! gy zyt dood!
Laet ons vader, moeder zoeken!...
Broeder, zuster, myn getraen
Tuigt de voordragt myner boeken:
Aerdsche vreugd blyft niet bestaen.
Fab. 89
De Liverei
In den tyd der heerlykheden,
Sies Karols, als officier,
Zag men fier
Zoo by wet als vierschaer treden.
Aen een' breeden bandelier
Mogt hy eenen sabel dragen;
Overslagen
Aen zyn' mouwen, rood als bloed,
Gouden boordsels om den hoed,
Droeg de dorpsbode alle dagen.
Maer, als Sies in 't wethuis was,
Leegd' hy 't glas
Zoo van Pieter, Jan als Klaesje,
En zyn' tasch
Bleef gesloten voor het baesje.
En nog meer:
Als die heer
Zynen buik had vol gedronken,
En dat hy wat wierd beschonken,
Sprak hy iedereen te by.
Jan schoot eens in razerny,
En hy wilde Sies met kloppen
Zyn venynig smoel doen stoppen.
Siesje wierd bevreesd, en zei:
'Jan, eerbiedig myn' Liv'rei;
Op des heeren kleed te slagen,
Deed u ligt het land uitjagen.' –
Jan zei: 'Windbuil! gy zegt wel;
Maer, speel uit die mooije kleêren,
Ik zal kloppen op uw vel!'
Wee hem! wien men alléén om zyn' Liv'rei moet eeren!
Fab. 90
De Eende en de Nachtegael
Langs den vyver, in het gras,
Dat nu lang en weeld'rig was,
Woonde eene Eend, die, sinds vier weken,
Nauwlyks was den nest ontweken,
Nooit den hof had rondgegaen:
Maer, de taek was afgedaen;
Zy komt door het gras gedrongen,
En haer volgen vyftien jongen,
Uit het broeiëi pas gekipt.
Het een' springt, het ander' wipt,
En, met piepend eendgesnater,
Dart'len allen reeds op 't water.
En zy zwemmen om en rond,
Door het vlotgras dat dáér stond,
Reeds de korte wiekjes klappend',
En de kleine vliegjes snappend'.
Dáér omtrent, een Nachtegael
Zorgde voor het middagmael
Van zyn' naekte liefdetelgen,
Die nog nauwlyks konden zwelgen,
Vergend' heel hun onderhoud.
Moeder Eend zei: 'Meester zanger!
Arme worm- en rupsevanger,
Zie myn' jonge kinders aen;
Heden de eijerschael ontgaen,
Weten zy alreeds van leven,
Hunnen nooddruft na te streven,
En zy loopen vlytig rond,
Zwemmen, duiken in den grond;
De uwe zyn, na veertien dagen,
Nauwlyks nog den nest ontdragen.' -
Meester zanger antwoordt haer:
'Moeder! uw gezegde is waer,
Ik zal u niet tegenspreken;
Maer, gy zult slechts Eenden kweeken
Van uw broeisel, daer het myn
Nachtegalenkroost zal zyn.'
Opvoeding vraegt tyd en zwoegen;
Vlyt baert nimmer ongenoegen:
En wat ligtst wordt aengeleerd,
Wordt niet altyd meest vereerd.
Fab. 91
De Menschenkennis
De Vos ging met den Wolf eens wand'len;
Men hoorde beurtlings op den weg,
Van schapen en kalkoenen hand'len;
Dan zei de Wolf: 'Maer, Vosje, zeg,
Wat moet men van den Mensch toch denken?
Is hy zoo magtig als men praet?
Kan toch zyn' vroomheid Wolven krenken,
En Vossen vangen?' – 'Inderdaed.' -
'Dit echter zou ik niet gelooven:
Ik acht den Mensch al te verwyfd;
'k Liet my door hem geen' prooi ontrooven.' -
'Zoo gy by dit geloove blyft,'
(Zegt leeraer Vos,) 'het zal u rouwen.
Geen' Menschen moogt gy ooit vertrouwen;
Ja, jonkheer Wolf, geloof my vry,
De Mensch is magtiger dan wy
Het kunnen denken of bevroeden.
Hy stelt verstand en kunst te werk,
Waervoor ons magt noch list behoeden.
Zyn' geestbegaefdheid maekt hem sterk;
De Leeuw zelf kruipt vóór zyne voeten.' -
' 'k Zou graeg toch eenen Mensch ontmoeten,'
Zegt domoor Wolf, 'ik vrees hem niet!' –
Pas kwam een grysaerd aengetreden,
Hy sleepte zyn' verlamde leden.
'Is dit geen Mensch dien men dáér ziet?' -
'Dit was,' (zegt Vos,) 'een Mensch voordezen.' -
Dan volgt een kind met zynen boek.
'En die?' – 'Die zal het later wezen.' -
' 't Is toch vergeefs, wat ik ook zoek'!
'Ik zal toch nimmer Menschen vinden,
'Die Menschen, echte Menschen zyn!' -
'Myn vriend, zy daerom niet in pyn...
'Zie, ginder, by die laen van linden,'
(Zegt Vos,) 'dáér hebt gy uwen wensch;
‘Wien gy dáér ziet, die is een Mensch.'
Het was een jager met twee honden,
In 't bloeijen van zyn' levenstyd;
Hy torschte een vuerroer met twee monden,
Een jagtmes hing hem aen de zyd'.
'Kom aen,' zei Wolf. – 'Ik ga, zei Vosje.' -
'Gy bloodaerd!' – 'Vriend, ik heb geen' lust.'
- 'Ik min het stryden.' – 'Ik de rust. –'
En Vos verschuilde zich in 't boschje.
De fiere Wolf treedt, bly te moê,
Den Mensch, den vroomen jager toe.
Fluks hoort hy den geweerhaen kraken:
Dit kon den Wolf niet bange maken;
Hy wist niet wat een vuerroer was.
Nauw is hy in 't bereik, of ras
Wordt een' snaphaenschoot losgedonderd.
De Wolf getroffen, hoogst verwonderd,
Voelt 't bloed hem zypend' langs de muil.
Hy keert terug, en zyn gehuil
Weêrgalmt door 't ruim der lustwarande.
Maer straks een' tweede schoot ontbrandde,
Die hem, van uitgebliksemd schroot,
Een' bui op de achterhespen goot.
Hy valt.... De jager, toegesprongen,
Prangt met zyn roer hem borst en longen;
Hy rukt het blinkend jagtmes uit,
En smeert den Wolf het bloedig huid.
Dan wordt een' poot hem afgehouwen.
Niet verder durft zich Wolf vertrouwen;
Hy raekt al hinkende uit den stryd. -
Terwyl hy helsche pynen lydt,
Hy vindt den Vos, berst uit in klagten:
'Wee my! ik durfde uw' raed misachten!
Ik ken den Mensch! maer, tot wat prys!
Zie híér, myn vriend, het echt bewys!'
De Vos, getrouw in 't zedenpreken,
Zei: 'Myn lief Wolfje, nu misschien
Zult gy, voorzigtiger in 't spreken,
Toch wel gelooven zonder zien.'
Fab. 92
De Daguerreotiep
Schele Mie had graeg vernomen,
Dat de Daguerreotiep
In de stad was aengekomen,
Waer zy aenstonds derwaerts liep,
Om haer' beeldtenis te vragen.
Fluks zy zet zich vóór den steen,
En zy kykt er op. - Met een
Was haer echt portret getroffen.
't Wierd haer daedlyk voorgesteld;
Zy wilt het aen stukken ploffen:
'Neen!’'gilt zy, 'myn vriend, geen geld!
Maek my eerst wat schoonere oogen;
Want gy hebt u sterk bedrogen.'
‘Neen,' (hernam de artiest): 'mevrouw!
't Is uw' beeldtenis getrouw;
Hebt gy zoo wat loensch gekeken,
Gy moogt dit op my niet wreken.' –
Menig mensch, op 't aerderyk,
Is aen schele Mie gelyk:
Blind voor eigene gebreken.
Fab. 93
Het Luchtverschynsel
Kyk! wat is dáér in de locht?
Kyk, Jan, het zinkt... O God! wat ysselyk gedrogt!
Een' beest! zie hoe hare oogen branden!
Haer' muil is louter bloed! wat vreesselyke tanden!
Kom, Jan, kom pakken wy ons weg. -
Sies liep, keek angstig om, volherdde in zyn gezeg,
En het gebuerschap kwam met hoopen,
Verschrikt, gewapend toegeloopen.
't Gedrogt viel eindlyk op den grond,
Waer by elk hoogst verwonderd stond.
De waterstoflucht was vervlogen,
En 't volk in zynen waen bedrogen:
Want dra was de overgroote beer
Niets, dan eene yd'le blaes, een platte windzak meer.
Men had in Brussels perk een' luchtbal opgesteken,
Die de gedaente had van een' beer;
Hy was vóór d'oostwind west geweken,
En viel op Deerlyks grond, by den Pladyshoek neêr.
Dra wierd hy toegeplooid, gepakt en weggezonden,
Op de aenwyzing by hem bevonden.
Men ziet vaek dat schyn bedriegt,
En gewaende grootheid liegt.
Fab. 94
Geschenken aen Keizer Karel
Wanneer keizer Karel
Bestierde dit land,
Er waren twee buren,
Verschillig van stand:
Want Dries had veel' schyven,
Maer weinig geneugt';
En Jan had min middels,
Maer meerdere vreugd:
Hy won eens een raepje,
't Woeg negentien pond,
Hetwelk hy den keizer
Tot eerbewys zond.
Zoo wonder een' peulvrucht
Was nimmer gezien!
De keizer ontving ze,
En zei aen zyn' liên:
'Ontbiedt híér Jan Vlamink.' -
De landman verscheen,
En hem sprak de keizer,
Goedaerdig, gemeen:
'Zie, vriend! die twee paerden,
Ter roede en ter hand;
Ik schenk ze u, gebruik ze
Tot ploegen van 't land.
Neem ook dáér die guldens,
Die ik u vereer;
Voor u, in vyf jaren,
Geen' grondlasten meer.' –
Jan groette den keizer,
En, zonder gedruis,
Kwam hy met zyn' paerden
En schyven naer huis.
Hy meldt aen zyn' Triene
Geschenk en ontslag;
Maer deze bragt alles
Terstond aen den dag.
Als buerman dit hoorde,
Hy zei met een' vloek:
' 'k Wil werpen een bliekje
En vangen een' snoek!
Pier! zadel myn veulen
Van puer engelsch bloed;
Ik bied het den keizer,
Als vaderlansch goed.' -
'Ja, baes! kreeg Jan Vlamink,'
(Zoo fleemde de knaep,)
'Een' schat en twee paerden,
Voor een' vooze raep:
Ligt valt u een landgoed,
Een' hoeve of kasteel,
Voor zulk een mooi paerdje,
Voorzeker ten deel.'
De vrekaerd reed zelve;
Hy kwam vóór den vorst,
Die ligt had begrepen
Des woekeraers dorst.
De keizer sprak: 'Dienaers!
't Geschenk is aenvaerd;
Gaet, stalt het, al schynt dit
Een buitenlandsch paerd.
Zie! landman, dit raepje
Welk ik u vereer;
Het kost my twee paerden,
Ja zelfs, nog iets meer.'
De vrek stond te grynzen,
Hy keek als een aep,
Daer hy voor zyn veulen,
Kreeg Jans vooze raep.
In offers en gaven,
In hemel, op aerde,
Waerdeert men de meening
Steeds meer dan de waerde.
Fab. 95
De Overleden Vrek
Een ryke Vrekaerd stierf, gelyk hy had geleefd,
Verlaten en veracht.... Daer zich zyn' schim begeeft
Aen de oevers van den Styx, waer hy wilde overvaren,
De gryze Charon vraegt zyn veergeld aen den Vrek.
'Betalen!' roept hy, 'hoe! steeds leefde ik in gebrek!' -
En, plotslings werpt hy zich te midden van de baren,
En zwemt door 't zwarte meer tot aen den overkant.
Cerberus blaft en huilt, en Charon knarsetandt.
Heel 't onderaerdsche ryk, verbolgen en verlegen,
Vloekt zyne roekloosheid, schreeuwt zyne schrapzucht tegen.
De regters denken straks aen straffen voor een' daed
Zoo stout, als schaedlyk voor de schatkist van den staet.
Zal me als Prometheus hem naer den Caucasus zenden?
Als 't kroost van Danaüs, naer de oevers van een' vloed?
Of staêg als Sisyphus een' molensteen doen wenden? -
'Neen. Dergelyke straf, voor hem, waer' veel te zoet,'
Zegt Minos. 'Laet ons hem naer de aerde wederjagen;
Dat hy beschouwe wat aldaer zyne erfenis,
Door neven afgedeeld, alreeds geworden is!
't Is deze straf die hem zal moeilykst zyn om dragen.'
Men lacht met straffen die de pligtigen niet plagen.
Fab. 96
De Scheldende Kat
'Weg, hondsvot! weg, doortrapte guit!
Van híér! maek u de keuken uit!
Vaer henen, booswicht, fielt en roover!'
Wie las die litanie? - Het was de diefsche Kat,
Die, spouwend', nu den Hond nog in de borstels zat,
Al liet hy van het mael haer 't eerlykste aendeel over.
Al wie met drift krakeelt,
Durft vloeken, schelden, laster spreken,
Heeft vaek zich zelven, eer dan and'ren, afgebeeld;
En toont dat opvoeding en deugd in hem ontbreken.
Fab. 97
De Adeldom
Een jongeling, sinds zyne jeugd,
Wel opgevoed in kunst en deugd,
Won, door zyn' trouwe pligtbetrachting,
Des konings vriendschap en hoogachting;
Wierd ridder, eêlman, hoftrawant.
Een graef van ouden adelstand,
Berucht om zyn onzedig leven,
En tuischer, zuiper, om het even,
Verweet den jongen hoveling
Zyn' duistere afkomst; - en dan ging
Hy eeuwen ver, in gryze boeken,
De namen van zyn' stamboom zoeken.
De schrandere eêlman zei: 'Myn graef!
Myn vader was niet eêl - maer braef;
Niets had ik, dan zyn' deugden, te erven:
Maer, ben ik niet zoo oud als gy,
Myn adeldom begint in my,
En de uwe zal in u versterven.'
Wat baet het edelst voorgeslacht,
Wanneer men niet zyne eer betracht?
Wee hem! die van geboorte of geld zyn' grootheid bedelt!
Heil hem! die door zyn' deugd en wysheid wordt veredeld!
Fab. 98
Het Beerenvel
Peltier verlangde een' Beerenhuid:
Stien en Koben, zyn' geburen,
Namen zwetsend het besluit,
Binnen vier en twintig uren,
Te bezorgen wat hy vroeg.
Beeren vangen, dooden, stroopen,
't Was maer slechts naer 't woud te loopen,
Vellen waren dáér genoeg.
Aenstonds wordt de koop gesloten,
En de godspenning genoten,
En de levering beloofd.
Zie, dáér gaen de huidverkoopers,
Met den koopschat in het hoofd,
Uitgerust als beerenstroopers,
Regtstreeks naer het zwarte woud;
En zy dringen door het hout.
Daedlyk zien zy spoedig naed'ren
Eenen welgevliesden Beer:
Maer zy beven als de blaed'ren;
Stien werpt zich ter aerde neêr,
En blyft dáér den dooden maken,
Terwyl Koben, op een' boom,
Trilt voor 't noodloot van Stienoom,
Wien hy door den Beer zag raken,
Zoo aen ooren, neus en mond,
Snuff'lend' 't roerloos lichaem rond,
En al brullende en al grollend',
Hem steeds om en weder rollend'....
Stien bezweek byna van schrik,
Vóór het zalig oogenblik
Dat de Beer hem had begeven.
Koben daelt, vindt Stien in 't leven:
Beiden ylen 't Beerwoud uit,
Niet meer denkende aen de huid.
'Oom,' (zei Ko,) ' 'k dacht u verloren!
Maer wat prevelde u die Beer?' -
'Wel,' (zei Stien,) 'hy blies me in de ooren:'
'Verkoop gy geen' vellen meer,
Eer de Beeren zyn gevladen.'
Wie al te ligt belooft, heeft vaek zich zelv' verraden.
Fab. 99
De Mulder, zyn Zoon en de Ezel
Jan, een bedaegde Molenaer
Trok met zyn' Zoon ter markt, om Grysje te verkoopen:
Het was een Ezeltje, hetwelk, sinds menig jaer,
Geen' grooten lust meer had tot loopen.
Voor zyn gemak, zy droegen hem
Op eenen langen stok, de pooten saêmgebonden.
Straks, de eerste die hen zag, riep uit, met luider stem:
Wie heeft ooit dommer volk gevonden!
Wat narre gril! wat snakery!
Wie is nu de Ezel van de dry?
Toch deze niet dien men zou peizen!
De Mulder wilt aldus niet verder henen reizen:
Ja, jongen, zegt hy, 't is toch waer!
Laet maer den Ezel los, hy is te drommels zwaer;
Hy is zoo oud nog niet als ik, hy zal wel loopen. -
Straks zet men zich aen het ontknoopen,
Haest is het beestje weêr te been,
En Klaes, des Mulders Zoon, rent op den Ezel heên.
Ons Grysje had wel regt van klagen;
In plaets dat men hem zelv' zou dragen,
Nu droeg het Klaes, die, als vooraf,
Hem braef van stokmans haver gaf.
De grysaerd volgde hem al morren:
Gy moet op 't beestje zoo niet knorren,
Het is toch oud en styf, zegt hy.
Drie koopliên komen hem ter zy;
Een hunner wyst op Klaes, en roept uit al zyn' krachten:
Wat moet die vent zyn' vader achten!
Stapt neêr, gy, luijaerd, regte bloed!
Welhoe, die grysaerd gaet te voet!
Dit zou toch beter u betamen.
Stap neêr, gy dient u toch te schamen:
Gedenk, dat de ouderdom is eer en achting weerd. -
Mynheer, zegt Mulder Jan, terwyl gy 't zoo begeert,
Men zal u straks voldoen. Ik wil alle opspraek myden.
De jongen stapt ter neêr, en vader gaet nu ryden.
Maer de Ezel heeft, met loomen tred,
Nog nauwlyks twintigwerf den strammen poot verzet,
Of een'ge vrouwliên komen snat'rend aengetreden.
Wat schande! zeggen zy, 't is tegen regt en reden,
Dat deze jongen zoo den weg moet doen te voet,
Daer men dit slordig kalf, zoo lui, als welgemoed,
Op eenen Ezel ziet ter jaermarkt henen varen. -
Er zyn, zegt Mulder Jan, geen kalvers van myn' jaren;
Gaet, dochters, en gelooft my vry,
Die zaek belangt myn' zoon en my. -
Dan vallen alle om 't meest aen 't snappen,
Zoo veel, dat de arme sul zich toch niet vry kon klappen.
Om verd're tegenspraek te ontgaen,
Doet Jan welhaest den Ezel staen,
En Klaes stygt op, en zit by vader.
Nu draegt het beestje hen te gader,
En knikkebeent door het gewigt.
Terwyl het, voet voor voet, zyn' schreden stadwaerts rigt,
Volgt eene derde groep van marktvolk zyne paden.
Wat wreedheid! roept men nu, een' beest zoo overladen!
Heeft dan uw' Ezel u zoo fel verbelgd, gehoond?
Ondankbare! is 't aldus dat gy zyn' dienst beloont?
Gewis, dat gy ter markt gaet zyne huid verkoopen. -
De drommel! zegt de man, een zot alleen kan hopen,
Dat eens zyn' handelwys een ieder aen zal staen:
Doch, eene laetste proef gedaen,
Gezien of ik het niet zal raden. -
Nu gaet het lastdier ongeladen,
Gemend door zyne meesters, heên.
Dan komt een quidam aengetreên,
En zegt: Wat zal er nog gebeuren?
Hoe! is het híér 't gebruik dat de Ezels ledig gaen,
Terwyl de meesters op de baen,
Hunn' schoens verslytend', henen leuren?
Wat drietal ezels! - Mulder Jan
Zegt tot den vitter: Goede man!
'k Ben ezel, laet dit zyn, zulks moet gy niet bewyzen;
Maer, dat ik my voortaen hoor' laken of hoor' pryzen,
Men zegg' my iets,
Of zegge niets,
'k Zal naer myn' eigen' zin beschikken myne zaken. -
Hiermêe had Mulder Jan gedaen.
Wat u belangt, wat staet gy immer aen mogt gaen,
De een' zal u pryzen, wyl u de andere zal laken:
Doe wel, en wat men zegge, en stoor er u niet aen.
Fab. 100
De Vlieg en het Kind
Eene Vlieg zat op het kaekje
Van een jong en lodd'rig snaekje;
't Kindje sloeg, en het sloeg goed,
Want het Vliegje lag te morzel:
Maer zyne oog wierd rood als bloed.
Aenstonds was het boos en korzel,
En het jammerde als ontzind.
Straks komt moeder toegeloopen,
En zy zegt: Wat deert u, Kind! -
Ei! myne oog! - Doe die eens open. -
Ach! ik kan niet, ik ben blind;
Eene Vlieg heeft my gebeten. -
Laet my zien.... Kyk eens omhoog....
Vriendje, toch niet in uwe oog. -
Op myn' wang. - Gy hebt geslagen! -
Wie kan zulk gespuis verdragen? -
Vriendje! wen gy Vliegjes slaet,
Voorzigtig! dat gy nooit u eigen zelven schaedt.
Fab. 101
Jan, de Musch en de Kever
De Lentemaegd, met groen en bloemen,
Ryk, overheerlyk opgesierd,
Hoort zich door heel de schepping roemen,
Wyl men van daeg haer' hoogtyd viert:
't Is de eerste Meidag. - 't Liefste weder
Wierd door de dagtoorts aengemeld;
Zy schiet haer' vuer'ge stralen neder
Op moestuin, weide, bosch en veld.
De biejen gonzen, - vooglen zingen,
En de onnavolgb're Filomeel
Doet luid, door locht en wolken, dringen
De juichtoon zyner held're keel.
In het hofje, 't kleine Jantje,
Met een zweepje in 't mollig handje,
Dat nu boek en school vergat,
Daer 't een' Musch en Kever had:
(Die het, als een Turk zyn' slaven,
Wist te voeden en te laven,
En te dwingen tot een last
Dat hun lyfsgestel niet past:)
Deed zyn Muschje een kamm'tje dragen,
Uit een rooden lap gesneên;
En de Kever trok een' wagen
Van papier het hofpad heên.
Jantje duwde hem de pootjes,
Als hy niet ter degen ging.
't Diertje zuchtte: Saperlootjes!
Wat al ramp en foltering!
'k Zat sinds maenden diep in de aerde,
Waer ik zon noch sterren zag;
En, als my het daglicht klaerde,
'k Zag my van den eersten dag,
Dat ik op die haeg bleef hangen,
Waer ik malsche groen genoot,
Door dien kwaden jongen vangen,
Die my martelt tot er dood.
'k Heb één' avond slechts gevlogen,
Ronkend' langs de lindenlaen,
'k Dacht er heden weêr te gaen;
Maer'ik vind my sterk bedrogen!
Met een' naeld den steert doorboord,
Met een' twyndraed vastgeklonken,
Ik kan vliegen meer noch ronken,
'k Moet met dezen wagen voort. -
Ik heb nog meer regt tot klagen,
Sprak het Muschje op droeven toon;
'k Leef nog nauwlyks tien paer dagen,
'k Woonde dáér omhoog, zoo schoon,
In een' nest, met wol en pluimen,
Door myns ouders zorg bereid;
Die men gist'ren weg kwam ruimen:
Ik wierd slaeflyk heêngeleid!...
Wat myn' vader, myne moeder,
Wat myn' zustertjes en broeder
Sedert wedervaren is,
Blyft my een' geheimenis,
Die ik nimmer zal doorgronden!
'k Heb híér niets dan ramp gevonden:
'k Wierd de vleugels afgevlymd,
En een kam op 't hoofd gelymd,
Die my strekt tot klein behagen,
Dien ik nooit met vreugd zal dragen;
Deze past den strydb'ren Haen,
Maer kan toch geen' Steenmusch gaen.
Jantje loech met deze klagten....
Maer, dáér komt zyn vader aen.
Myn zoon, zegt hy, gy laet u wachten,
Wanneer gy naer de school moet gaen!
En thans, wat doet gy? Diertjes plagen,
Die weêrloos en onschuldig zyn?
Myn lieve zoon! laet my u vragen:
Gevoelt gy niet hun leed en pyn?
Ja, zonder nood de dieren kwellen,
Vertoont een laf en ruw gemoed:
In 's anders ramp zyn' vreugde stellen!
Zoon! heb ik zoo u opgevoed?...
En, zeg my, vriend! wat zoudt gy denken,
Zoo ge ook eens vielt in slaverny?
Moest men u mart'len of krenken,
En sleurde men u ver van my?
Ver! zonder vader, zonder moeder,
Beroofd van woning, zuster, broeder;
En, ondanks uw onzalig lot,
Nog uitgejouwd, gehoond, bespot? -
't Jongentje wist niet wat zeggen,
Om die rede te weêrleggen;
Dan dat het alsnu, voortaen,
Vlytig zou ter schole gaen,
En, naer vaders voorbeeld leeren,
Al wat den mensch door deugd en wysheid kan vereeren.
Niets zoo heilvol en zoo zoet,
Als een edel zacht gemoed.
Fab. 102
De Schilder
Thys, een Schilder, jong en jeugdig,
Vlytig, minzaem, hupsch en vreugdig,
Kluchtig in elk kunstgevrocht;
Had nu vruchtloos twee paer dagen
Naer een onderwerp gezocht,
Dat kon streelen en behagen
Door een' kunstgreep vol van kruim;
Maer, hy scheen in kwaden luim,
En 't begon hem te vervelen.
Dus, met borstels en penseelen,
En 't veelkleurig kunstpalet,
Heeft zich Thys aen 't werk gezet,
Zonder waerlyk zelf te weten,
Wat hy schild'rende aen zou gaen.
Hy vangt met een' Nachtuil aen,
Die, vóór een taefreel gezeten,
Draegt een' bril op zynen bek.
Wordt nu schilder Thys toch gek?
Uilen aen de kunst verpanden!
En zie nu, wat maelt hy dáér?
Eenen Beer beroofd van tanden,
Zat, in houding en gebaer.
Nu, een' Ezel, op dien zetel
Zittend', statig en vermetel,
Met een krolparuik op 't hoofd,
Die hy vruchteloos neêr wilt trekken,
Om zyne ooren te overdekken.
Zyt gy van verstand beroofd?
Schilder Thys, waer zyn uw' zinnen?
Wat zyt gy een vieze knaep!
En wat wilt gy nu beginnen?
Op den voorgrond, staet een Aep,
Aen een kunsttaefreel te werken,
Die, dáér schild'rend', my laet merken
Al uwe eerste grillen weêr:
Uwen Ezel, Uil en Beer.
't Schilderstuk, eerst uitgehangen,
Mogt elks goedkeuring ontvangen;
Iedereen lachtte om het meest,
En men prees des Schilders geest:
Maer het duerde luttel' dagen;
Of men hoorde somtyds vragen:
Wat is dit? wat houdt dit in?
Wat had Thys nu in den zin? -
Niemand had dit kunnen zeggen,
Eer een vitter, albedil,
Wist dit alles uit te leggen:
'Ziet dien Uil met zynen bril?
Thys wilt met Profilus spotten;
't Zyn twee Schilders, 't zyn twee zotten,
En misschien zyn ze in geschil.
En niet moeilyk is om gissen,
Wat de dronke Beer bediedt,
Dien men merkt in het verschiet;
'k Zal dit aenstonds ook beslissen:
Thys bedoelt majoor Morel,
Hy is tandloos, weet gy wel:
Hy is somtyds wat beschonken;
'k Zag hem gist'ren, 'k dacht hem dronken...
Wie die Zetelezel is,
Is toch geen' geheimenis:
Onze schout, de gryze Rollen,
Draegt hy geen' paruik met krollen?
Ziet men niet by 't magistraet
Hem den zetel vaek vervollen,
Als de Nestor van den raed?
Zoo geheel de stad kan merken,
't Is een ezel in zyn' werken....
Nu, die Aep is Schilder Thys,
't Is een gek, en waent zich wys.'
Op de wieken der kwaê tongen,
Was die uitleg voortgedrongen
Door geheel en al de stad;
Waer hy de oor beleedigd had
Van Profilus, die te vooren
Thys zich had tot vriend verkoren;
En de schout was zoo verstoord,
Dat hy, op zyn eerlyk woord,
Dreigt den Schilder te doen vangen;
Te veroordeelen ter dood,
Aen de galg te zullen hangen.
De majoor zei: Saperloot!
En 'k geloof, hy zwoer nog erger
Op dien Schilder menschenterger. -
Fluks, zy gingen alle dry
Kyken naer die schildery.
Bedilal liet zich dáér vinden;
Hy alléén kon 't peerd ontbinden,
En de schaemtelooze guit
Leide weêr de kunstgreep uit.
Thys deed zich niet lang verwachten;
En Morel nam, zeer gestoord,
Vóór ons driemanschap het woord:
'Thys! dus wilt gy ons verachten!
Schelm! heb ik geen' tanden meer,
'k Heb nog klauwen als een' Beer!
Zeg wien gy dáér wilt bedoelen,
Of ik leg u híér te koelen.'
Thys, vrymoedig, spreekt hem aen:
' 'k Denk, dat 't niemand aen mag gaen,
't Geen men in dat stuk kan merken.
Ik had nimmer in myn' werken
Uitzigt op beleediging.
Hy alléén, die de uitlegging
Den persoon heeft toegeschreven,
Heeft gelasterd, kwaed bedreven;
Daer er vitlust, spot noch smaed
In myn schilderstuk bestaet.'
Al wie dezen uitleg hoorde
Zeide lachend': 'Thys zegt wel!'
Albedil verliet het spel;
Daer zich elk op hem verstoorde,
Niemand wierd gehoond dan hy:
Hy, was uil der schildery.
Eer ik zal myn' lier ontsnaren,
Wil ik ook met Thys verklaren:
Dat ik nooit, uit hoon of wraek,
Iemand kluisterde aen de kaek.
Lezer, zoo gy aen mogt treffen
Iets, waerin gy kunt beseffen
Uw berispelyk gedrag:
Breng het zelf niet aen den dag;
Wil er uit uw voordeel trekken.
Mogt' myn' pooging toch verstrekken
Tot nut en vreugd
Der vlaemsche jeugd!