I.
SOL ET AQUILO
Sol quondam et Aquilo, uter foret valentior,
Delitigabant. In viatorem suas
Se quemque vires experiri convenit.
Statuunt, ut, ipsi pallium qui excusserit,
Is jure merito sese victorem ferat.
Tum primus Aquilo flatibus horrisonis furit:
At se viator contra vim venti arctius
Involvit. Ergo, postquam profecit nihil
Aquilo, calentem Sol emolitur facem,
Radiosque sensim in intimam insinuans cutem
Viatoris agit. Me mox exaestuat;
Simulque ab humeris pallium sponte exuit.
Vim vi repellunt homines plerique: alt eos,
Quo vult, volentes pertrahit benignitas.
II.
ACRICOLA ET CICONIA
Sata depascebant laeta Grues et Anseres:
Laqueum tetendit Agricola; eosque et simul
Cepit Ciconiam. Illa vero supplicat;
Et se innocentem dicit; et neque Gruem,
Neque Anserem esse; sed avium omnium optimam,
Ut quae pie parentes revereri suos,
Senioque fractos alere consueverit;
Etiamque campis navo, ait, operam utilem,
Angues, lacertos, pestesque id genus, vorans.
Horum, inquit ille, quae dicis, nil me latet;
Sed quando capta es una cum nocentibus,
Quam meruere illi, tute quoque obibis necem.
Qui socium hominibus flagitiosis se dedit,
Vel si nil peccet, poenas expectet pares.
III.
PISCATOR ET PISCICULUS
Piscator in aquas cum jecisset hamulum,
Pisciculum eduxit. Orat ille, et obsecrat,
Ut sese abire, sic minutulum, sinat:
Crescam, ait, interea; cumque factus grandior
Fuero, majore tunc me recipies lucro.
Piscator autem, in capsulam, loquacule,
Ingredere, dixit; ego spem pretio non emo.
IV.
MEMBRA ET VENTER
A Gentes pro se, proque membris caeteris,
Ventrem incusarunt aliquando Pes, et Manus,
Quod otiosus lucra voraret omnia.
Demum laboret, vel ali deinceps ne petat,
Edicunt. Ille semel, atque iterum supplicat;
Nequicquam. Contumaces alimentum negant.
Exhaustus ergo longa Venter deficit
Inedia: at pariter Membra desiciunt. Suum,
Tunc sungi voluit, at sero, officium Manus:
Nam factus Venter nimia desuetudine
Debilior omnem repulit omnino cibum.
Sic Membra denique, dum Ventri male invident,
Pereunt eadem, quo perit Venter, modo.
Officiis cuncta societas mortalium,
Quanquam diversis, mutuis tamen, viget.
V.
CANIS ET BOS
Pleno accubabat forte praesepi Canis:
Bos venit, ut comederet: ille se erigens
Vetuit. At ista cum tua invidentia
Dī te, Bos inquit, perdant, qui non vesceris
Foeno isto, quique vesci eo me non finis!
Haec invidorum abominanda est indoles:
Quibus uti nequeunt, neminem frui volunt.
VI.
PUER ET FORTUNA
Ad oram putei dormiebat Puerulus.
Eum Fortuna suscitans, abi hinc, ait;
In puteum namque si caderes, non hanc tuam
Fuisse culpam sed meam omnes dicerent.
VII.
CAMELUS AD JOVEM
Camelus olim fortis pertaesus suae
Conquestus est; armari Taurum cornibus;
At sese inermem caeteris animalibus
Objectum: cornua ergo donari sibi
Jovem rogavit. Verum iratus Jupiter
Implere votum non recusavit modo,
Sed etiam auriculas decurtavit bestiae.
Fortuna vivat quisque contentus sua.
VIII.
LUPUS ET HOEDUS
Capra pastum itura stabulo Hoedum concluserat,
Aperire nemini, ipsa dum redeat, monens.
Audiit, et illuc post paulo accedens Lupus
Pullat, vocemque caprinam imitatus jubet
Fores recludi. At Hoedus sentiens dolos,
Non aperiam, inquit; ad me vox meat quidem
Caprina, sed per rimulas video Lupum.
IX.
OVES ET LUPI
Oves, Luposque, pace facta, junxerat
Solemne foedus, utrinque obsidibus datis.
Oves dedere vim canum, catulos Lupi.
Sed illae cum vix incoepissent simplices
Liberius agere, et pace properarent frui;
Catuli ecce, matrum desiderio perciti,
Ululatus edunt. Audiunt Lupi; irruunt,
Fidemque laesam criminantur, ac Oves
Laniant, heu! destitutas praesidio canum.
Pax fraudulenta bello ipso pejus malum.
X.
VULPIS ET CAPER
In puteum Vulpis et Caper descenderant
Siti compulsi. Cum bibissent, et Caper
Respicere circum inciperet, de reditu anxius,
Bono animo es, inquit Vulpis; hinc enim prius
Reputavi mecum qui possimus egredi.
Namque ad parietem si admovebis te modo,
Pedibusque corpus posterioribus eriges,
Mentoque ad pectus adducto ista cornua
Reclinabis, ego per tua terga transiens
Evadam e puteo, teque educam postea.
Cujus consilio cum Caper haberet fidem,
Et id omne faceret, quod erat praeceptum sibi;
Resiliit Vulpis; atque dum, prae gaudio,
Exultim in ipso gestit putei margine,
Nil curae, socio quid suo fieret, habens,
Dolosa, perfida incusatur: at refert:
Age tamen, hirce, si tantum sensus tibi
In mente, quantum est setarum in mento, foret,
An prius, amabo, puteum in hunc descenderes,
Quam exploravisses, quo egredi possis modo?
Hoc admonemur exemplo, nihil aggredi,
Ni facilis ante prospiciatur exitus.
XI.
MULIER ET GALLINA
Gallinam habebat Mulier, quae quotidie
Pariebat ovum: bina sed, pro fingulis,
Ova parituram, si plus escarum daret,
Sperans, incoepit educare lautius.
Atenim Gallina, exinde facta pinguior,
Ovum ultra parere ne potuit unum quidem.
Tardat, hebetatque luxus hominum industriam.
XII.
CANCER ET VULPIS
Salum deseruit olim Cancer, in solo
Pascendi cupidus. Quem Vulpis procul ut videt
Esuriens, illuc accedit; et eum capit.
Nae, dixit ille, justa patior, qui, salo
Cum fuerim natus, voluerim solo ingredi.
Suus est cuique lege finitus locus,
Quem praeterire sine periclo noc licet.
XIII.
MUSICUS
Bene incrustatam calce Musicus domum,
Rudis canendi, habebat: in qua dum canit,
Sibi resonantem plenius vocam putat
Valde canoram; factus et superbior,
Credit oportere protinus se in publicum
Dari theatrum. At experiendi gratia
Illuc prosectus, tristem et exilem sonum
Cum distribueret tertios vix ad gradus,
Concordibus eum sibilis turba excipit.
Scholarum in umbra qui latens placuit sibi,
Recte ne sibi placuerit, publica lux probat.
XIV.
CANIS ET ASINUS
Dum blanditur hero, dumque familiae Canis,
Canem demulcet herus, demulcet familia.
Quod animadvertens Asinus, graviter ingemit:
Id certe inique comparatum existimat;
Illum gratum esse cunctis, accipere cibum
De mensa herili, et has omnes ludo suas
Beatitates, otioque consequi:
Portare contra sese clitellas suas,
Caedi flagellis, otiosum nullibi
Cessare, et esse despectum omnibus tamen:
Istuc si fiat autem blanditiis, eam
Decrevit artem tam utilem pariter sequi:
Et ea propter hero, forte redeunti domum,
Rem tentaturus, procucurrit obviam;
Et subsilivit, et pulsavit ungulis.
At ille clamat; advolantque fervuli;
Et ineptus Asinus, qui se urbanum credidit,
Nodosis pulchre dedolatur fustibus.
Saepe, ubi repugnat natura, officit labor.
XV.
BOS ET VITULA
Arantem Vitula pinguis aspiciens Bovem,
Eum contempsit prae se, quae nihil ageret.
Sed sacrificii mox ut advenit dies,
Bovem relinquit dominus, et Vitulam immolat.
Quod cum videret, heus amica, Bos ait,
Laboravisse nunquam quid te nunc juvat?
XVI.
LEO FILIAM RUSTICI AMANS
Leo cujusdam Rustici amabat filiam;
Cumque illam habere cuperet, patrem virginis
Rogavit, assentiret nubere hanc sibi.
Nullo se pacto, ut Filia nubat bestiae,
Adduci posse Rusticus refert: tamen,
Cum torvč aspiceret, frenderetque dentibus
Leo minanti similis, ille exterritus
Mutat consilium; Filiamque huic nubere
Se cupere dicit; modo sibi dentes sinat
Unguesque velli, qui terrerent virginem.
Quod postquam, amore caecus, permisit Leo,
Sibi ergo demum Filiam dari expetit:
Sed illum inermem Rusticus jam non timens,
Arrepto fuste, pulsat, et abigit domo.
Amor, caecus amor extinguit prudentiam,
Ipsamque deinde fortitudinem domat.
XVII.
CULEX, LEO, ET ARANEA
Neque ego te timeo, neque me fortior es,
Culex Leoni: tune terrorem mihi
Incutere credas, ex eo quod unguibus
Lacerare noris, dentibusque laedere?
Age vero ad pugnam nunc veniamus, si lubet.
Dixit; simulque cecinit animosus tuba;
Simulque inhaesit naribus adversarii,
Cutemque teneram pupugit pertinaciter.
Leo furiosus unguibus proprios sibi
Dilaniat arns, donee exanimis cadat.
Suum superbus tunc victor epinicium
Idem ipse tubicen personans, hinc avolat:
Verum tenuibus mox filis Araneae
Implicitus, vitam gloriosam finiit,
Lamentans, hostem quod qui tantum viceiat,
Nunc ab animante tantula ferret necem.
XVIII.
COLUMBAE ET ACCIPITER
Bellum Columbae gerere contra miliium
Voluere: idcirco deligunt regem sibi
Accipitrem: at ille se hostem, non regem probat;
Etiamque miseras miliio ferocius
Rapit, laniatque: tum suam dolent vicem,
Satiusque, dicunt, milüi impetus fuit
Tolerare, quam hujus regiam tyrannidem.
XIX.
SIMIA ET VULPIS
Vulpem rogavit olim Simia, ut daret
Caudae sibi partem, contegendas ad nates;
Etenim, quod usui et honori foret sibi,
Huic esse id oneri. At illa respondit, nihil
Nimis esse, caudaque adeo verri humum sua
Se malle, quam illa Simiae nates tegi.
Signitficat haec fabella, raro quidpiam
Superfluum esse diviti, ut egenum juvet.
XX.
AUCEPS, PALUMBUS, ET
SERPENS
Auceps Palumbo cum dolos praetenderet,
Premit Anguem, cujus dente violatus perit.
Malum jure feres, quod parabis alteri.
XXI.
ASELLUS, EJUSQUE HERUS
In sylvam Asellus cum venisset, repperit
Caesi Leonis exuvias: has induit:
Ad pascua dehinc, sic personatus, redit:
Greges, armenta territat, fugat: videt
Herum venientem; in ipsum pariter irruit:
Sed apprehensis ejus auriculis Herus,
His forte, dixit, artibus alios licet
Decīpias; at, ego cum probe te noverim,
Asellus es, et Asellus semper eris mihi.
|